1877 yılında gerçekleşen Erzurum Muharebesi, Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, 8-9 Kasım tarihlerinde meydana gelen bir savaştır. Rus birlikleri, Erzurum'u ele geçirmek için saldırıya geçti. Ahmed Muhtar Paşa, şehrin savunulması için gerekli emirleri vererek halkı ve askerleri savunmaya çağırdı.

Rus yanlısı Ermeni çeteleri, Ruslarla iş birliği yaparak Erzurum'a saldırmak üzere parola bilgilerini edindiler. Bu bilgilerle Aziziye Tabyaları'na gece baskını düzenleyerek Türk askerlerini hazırlıksız yakalayıp tabyayı ele geçirdiler. Ancak halkın ve Nene Hatun'un önderliğindeki Osmanlı ordusunun karşı saldırısıyla tabya geri alındı.

Muharebede yaşanan kayıplar konusunda farklı kaynaklarda çeşitli rakamlar yer almakla birlikte, Türk kaynaklarına göre Rusların 2300-3000 civarı kaybı olurken Osmanlı tarafı yaklaşık 1000 kayıp vermiştir.

Muharebe sonucunda Ruslar, Erzurum'u alamasa da çevredeki bazı bölgeleri ele geçirdi. Ancak Rus ordusu, şehrin direnişi ve savunma hatlarının gücü karşısında tekrar saldırmak yerine şehri ablukaya almayı tercih etti. Ruslar, şehri kuşattı ancak Erzurum, lojistik eksiklikler nedeniyle hala yardım almaya devam etti.

Sonrasında Ruslar diğer bölgelere ilerlerken Osmanlı İmparatorluğu'nun durumu da dikkate alındığında, ateşkes talepleriyle sonuçlanan antlaşmalarla Erzurum kısmen Rus hakimiyetinde kaldı.

Bu muharebe, Erzurum'un direnişi ve halkın katılımıyla önemli bir savunma örneği olmuştur. Sonuç olarak, Ruslar şehri tamamen ele geçirememiş ve ilerlemeleri kısmen durdurulmuştur.